Rynek pracy wciąż się zmienia, dzieję się to z coraz większą szybkością, a zmiany dotykają nawet branże, które wcześniej były uznawane za stabilne i pewne. Niektóre zawody znikają, pojawiają się nowe, które kilka miesięcy wcześniej trudno było sobie wyobrazić. To często efekt ekonomicznych skutków pandemii oraz rosnącej automatyzacji. Robotyzacja i coraz szersze wykorzystanie sztucznej inteligencji znacząco wpływają na wymagania stawiane przez pracodawców.
Mimo, że roboty mogą być postrzegane jako zagrożenie, wciąż nie potrafią tego wszystkiego, co potrafi człowiek. Tworzymy sztuczną inteligencję, ale wciąż jest ona pozbawiona inteligencji emocjonalnej, która często decyduje o sukcesie na rynku pracy. A zatem na jakie kompetencje warto postawić, planując swój rozwój?
Z pomocą w określeniu przyszłościowych umiejętności przychodzi Światowe Forum Ekonomiczne (World Economic Forum), które cyklicznie prognozuje, jakich umiejętności pracodawcy będą poszukiwać za kilka lat. Efektem tych badań jest ranking kompetencji.
Okazuje się, że kompetencje przyszłości to właśnie te obszary, w których człowiek jest niezbędny a systemy informatyczne, algorytmy, roboty czy sztuczna inteligencja mogą go w nich wspierać, ale nie są w stanie całkowicie go zastąpić.
10 najważniejszych umiejętności w 2025 roku
1. Analityczne myślenie i innowacje
2. Aktywne uczenie się i strategie uczenia się
3. Rozwiązywanie złożonych problemów
4. Krytyczne myślenie i analiza
5. Kreatywność, oryginalność i pomysłowość
6. Przywództwo i oddziaływanie społeczne
7. Korzystanie z technologii, monitoring i kontrola
8. Projektowanie technologii i programowanie
9. Odporność, umiejętność radzenia sobie ze stresem, elastyczność
10. Wnioskowanie, rozwiązywanie problemów i tworzenie idei
Człowiek nadal pozostanie niezastąpiony, ale pod warunkiem, że będzie podsiadał konkretne umiejętności i kompetencje. Adaptując się do nowej rzeczywistości potrzebujemy takich kompetencji, które dają nam przewagę nad technologią, pozwalają współpracować, a nie konkurować z maszynami i odnaleźć się na szybko zmieniającym się rynku pracy. Na liście kwalifikacji przyszłości poza kompetencjami technologicznymi, znajdują się m.in.: innowacyjność, kreatywność, przywództwo i wpływ społeczny. Innowacyjność i kreatywność warto rozumieć jako wyszukiwanie obszarów do rozwoju i problemów, a nie tylko ich rozwiązywanie. Jeśli maszyny przejmą rutynowe prace, wzrośnie zapotrzebowanie na te kompetencje, których im brak. Wiadomo, że posługują się algorytmami, ale słabo lub zupełnie nie radzą sobie z umiejętnościami odkrywania i nadawania sensu i wartości. Póki co to ludzie są w stanie krytycznie myśleć, tworzyć idee i dokonywać oryginalnych spostrzeżeń, które stanowią podstawę podejmowania decyzji.
Na liście kompetencji przyszłości po raz pierwszy pojawiły się kompetencje związane z inteligencją emocjonalną – odpornością, elastycznością i tolerancją na stres. Maszynom brak inteligencji społecznej. Umiejętność dostrzegania potrzeb i motywacji innych ludzi to podstawa do tworzenia rozwiązań, które będą na te potrzeby odpowiadać. Z kolei życie w bardzo zmiennych okolicznościach wymaga odporności i tolerancji na stres, ale też wspierania innych w radzeniu sobie z emocjami.
W niektórych zadaniach nadal lepiej będą się sprawdzać powyższe kompetencje, szczególnie tam, gdzie konieczne będzie wyznaczanie kierunków działania, podejmowanie decyzji, wydawanie osądów, kreowanie i empatia. W innych znacznie lepiej poradzą sobie maszyny; dotyczy to wykonywania zadań powtarzalnych, wymagających prognozowania lub adaptacji. Coraz częściej zadania będą miały jednak charakter hybrydowy, łączący kompetencje ludzi i maszyn. W przypadku niektórych czynności to ludzie będą wspierali maszyny: dotyczy to ich trenowania (np. uczenia sztucznej inteligencji), objaśniania i interpretowania efektów ich pracy, a w innych to maszyny będą potęgowały potencjał ludzi, zwiększając nasze możliwości poznawcze, komunikacyjne i fizyczne.
Jak te przewidywania przekładają się na konkretne działania? Co możesz zrobić, aby dotrzymać kroku lub wyprzedzić zmiany i trendy dotyczące kompetencji?
- Zaplanuj sobie czas i środki na dokształcanie się. Słuchaj podcastów, korzystaj z kursów on-line. Załóż, że Twoja edukacja nigdy się nie skończy (life-long learning). Być może edukacja będzie dotyczyła tego, jak pracować z innymi pokoleniami i osobami z różnych środowisk. Na pewno będzie konieczne uzupełnianie wiedzy i umiejętności z zakresu szeroko rozumianej technologii.
- Zbadaj swoje talenty i predyspozycje. Pytaj współpracowników, za co Cię cenią. Kieruj się swoimi mocnymi stronami przy wyborze pracy i projektów, w które się angażujesz. Poczucie kompetencji i satysfakcji motywuje do dalszego rozwoju.
- Pobudzaj swoją proaktywość i otwartość na doświadczenie. To między innymi śledzenie trendów, wychodzenie z inicjatywą, myślenie rozwiązaniami, a nie problemami.
- Załóż, że obecnie wykonywana przez Ciebie praca zmieni się wiele razy, a etat może już nie być główną formą zatrudnienia. Technologia i postęp to także coraz wyższa średnia wieku i dłuższy czas aktywności zawodowej, co oznacza kilkukrotną zmianę zawodu w karierze.
- Dowiedz się, jak reagujesz na zmiany oraz jak możesz zwiększyć swoją elastyczność. Zainteresuj się tym, jak przewidywać zmiany i jak zadbać o siebie w burzliwym czasie. Naucz się odreagowywać stres (to naturalna reakcja na niepewną rzeczywistość) i buduj swoją odporność psychiczną.
- Rozwijaj kreatywność, krytyczne myślenie i inteligencję emocjonalną. Mniej oceniaj, więcej się ucz.
Według Światowego Forum Ekonomicznego, do 2025 roku wyrówna się czas spędzany w pracy przez człowieka i maszynę. Nie powinniśmy jednak obawiać się tego zjawiska, jeżeli będziemy mieli jego świadomość i zaczniemy się odpowiednio przygotowywać na jego konsekwencje. Rozwój technologii nie tylko zredukuje listę obecnych zawodów, ale również przyniesie nowe miejsca pracy. Trzymam kciuki za nas wszystkich, byśmy zamiast lęku przed tym co nieznane, czuli fascynację i mieli dużo frajdy z uczenia się nowych rzeczy.
