E-sport to zdrowie czy może raczej zagrożenie dla zdrowia? Stereotypowy obraz gamera zarywającego noce, popijającego napoje energetyczne jeden za drugim i żywiącego się fast foodami w rzeczywistości daleki jest od prawdziwego stylu życia zawodowych graczy. Czy to możliwe, że e-sportowcy są aktywniejsi fizycznie od niejednego z nas?
Gry elektroniczne, a w szczególności e-sport, choć są stosunkowo nowym zjawiskiem, to stają się coraz bardziej znaczącym elementem rekreacji i rozrywki milionów ludzi na całym świecie. W 2020 roku podczas 86. Plebiscytu Przeglądu Sportowego i wyborów Najlepszego Sportowca Polski 2020 roku po raz pierwszy uwzględniono kategorię e-sport, a na uczelniach wyższych już można znaleźć kierunki studiów ze specjalnością e-sportową.
W krajach azjatyckich, które przodują w produkcji zaawansowanego technologicznie sprzętu elektronicznego, e-sport stał się szczególnie ważnym fragmentem rzeczywistości społecznej. W Korei Południowej sporty elektroniczne uznano za sporty narodowe, a mecze i zawody transmitowane są w publicznych kanałach telewizyjnych, radiowych i internetowych. Turnieje e-sportowe odbywają się jednak nie tylko w Azji, ale i na całym świecie, w tym np. w Katowicach. Oprócz najpopularniejszych gier, takich jak Counter-Strike: Global Offensive, League of Legends czy FIFA, spotkać można również światowe mistrzostwa w e-kolarstwie czy eSailing.
Zagrożenia w e-sporcie
Przygotowania do turniejów to prawie codzienne, wielogodzinne treningi, mające na celu zwiększenie umiejętności i maksymalizację osiągów gracza. Spędzanie długich godzin przed ekranem i siedzący tryb życia niesie ze sobą szereg zagrożeń dla zdrowia, do których gracze-amatorzy często nie przykładają aż tak dużej wagi. Natomiast dla zawodowego gamera świadomość tych zagrożeń i podejmowanie działań w celu ich zniwelowania są kluczowe, aby osiągać satysfakcjonujące wyniki.
Na zawodników e-sportowych czyhają zagrożenia związane z układem kostno-mięśniowym. Pozostawanie w pozycji siedzącej przez dłuższy czas, nieergonomiczne stanowisko gry oraz drobne obciążenia motoryczne wynikające z powtarzalnych czynności (profesjonalni gracze wykonują średnio 10 ruchów i kliknięć myszką na sekundę lub od 500 do 600 na minutę) mogą prowadzić do różnego rodzaju bólów, mikrourazów i kontuzji. Często pojawiają się m.in. bóle szyi, klatki piersiowej, lędźwi, barku i łokcia, ból nadgarstka i zespół cieśni nadgarstka, ból pośladkowy i kulszowy, napięciowe bóle głowy, a także suchość oczu, niewyraźne widzenie czy nawet zakrzepica żył głębokich. Warto jednak zauważyć, że większość z powyższych zagrożeń dotyczy w różnym stopniu wszystkich wykonujących pracę biurową, gdzie każdego dnia spędzamy długie godziny przed komputerem w pozycji siedzącej.
U graczy istnieje ryzyko wystąpienia zaburzeń żywieniowych w wyniku nieprawidłowych nawyków skutkujących niedożywieniem lub nadmiernym odżywianiem, a także z powodu zwiększonego spożycia napojów o wysokiej zawartości glukozy i kofeiny w celu poprawienia wydajności. Siedzący tryb życia w połączeniu z niewłaściwą dietą stwarzają ryzyko wystąpienia nadwagi.
Dodatkowo gracze powinni uważać na możliwość wystąpienia zaburzeń neurologicznych i psychologicznych. Długi czas spędzany przed ekranem, zwłaszcza wieczorami lub w nocy, wpływa negatywnie na produkcję melatoniny, co może prowadzić do bezsenności, a w następstwie do nadmiernej senności i przemęczenia w ciągu dnia. Zagrożeniem związanym z długim czasem spędzanym przed komputerem jest także Gaming Disorder (GD), oznaczające uzależnienie od gier komputerowych.
Zawodowi e-sportowcy tym bardziej dbają o swoje zdrowie po to, aby wysiedzenie długich godzin przed komputerem, realizowanie pasji i osiąganie sukcesów w mistrzostwach było w ogóle możliwe. Przygotowanie się do zawodów nie ogranicza się jedynie do trenowania nowych umiejętności w danej grze. To także aktywność fizyczna, zdrowe odżywianie, a w najlepszym przypadku również profesjonalna opieka medyczna i wsparcie psychologiczne.
Bezpieczny e-sport – jak zapobiec urazom i zadbać o zdrowie przed komputerem?
Bezpieczna praktyka e-sportowa wymaga wielowymiarowego i interdyscyplinarnego podejścia do tematu. Należy zadbać o:
- treningi zwiększające siłę mięśni i kondycję – szczególnie ważny jest trening mięśni głębokich rdzenia w celu utrzymania ciała w pozycji pionowej, w pozycji stabilnej i zrównoważonej (mięśnie rdzenia to mięśnie bioder i miednicy, tułowia, górnej części pleców, barków i szyi),
- cogodzinne przerwy w trakcie rozgrywki na rozciąganie i ćwiczenia poprawiające krążenie krwi,
- ergonomię stanowiska gracza: w tym wygodny fotel, dobry monitor, odpowiednie wsparcie nadgarstka czy oświetlenie w pokoju,
- odpowiednie nawodnienie organizmu – warto mieć zawsze pod ręką szklankę wody i często sięgać po nią w czasie gry,
- zbilansowaną dietę i właściwe nawyki żywieniowe,
- regularne badania, w tym opiekę neurologa, okulisty, fizjoterapeuty, a także wsparcie psychologiczne.
Sprawność fizyczna
Sprawność fizyczna odgrywa w e-sporcie znaczącą rolę. Debata Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego na temat e-sportu uznała, że wymaga on treningu o intensywności, która może być porównywalna ze sportem tradycyjnym. I faktycznie, coraz większa konkurencyjność wśród graczy przyczyniła się do wprowadzenia dosyć rygorystycznych planów ćwiczeń fizycznych, mających pomóc w poprawie wydajności w grze. Przykładowo, jedno z badań przekrojowych przeprowadzonych na najlepszych zawodnikach w Finlandii wykazało, że e-sportowcy trzykrotnie przekraczali zalecany przez WHO poziom aktywności fizycznej, co skutecznie obala stereotypowy wizerunek gamera pozbawionego całkowicie ruchu.
Zalecanym minimum jest przynajmniej 30 minut treningu dziennie, które mogą obejmować jazdę na rowerze, spacery, jogging, wiosłowanie czy regularne wizyty na siłowni. Istotne są także ćwiczenia poprawiające kondycję nadgarstków, które u e-sportowców szczególnie narażone są na kontuzje i długotrwałe urazy, oraz ćwiczenia wzmacniające mięśnie głębokie. W przypadku jakichkolwiek kontuzji gamer powinien być pod stałą opieką fizjoterapeuty.
Właściwa dieta
Żywność w sposób bezpośredni wpływa na nasz stan fizyczny i psychiczny. Odpowiedni dobór produktów żywnościowych i ich ilości przyczynia się do optymalnego działania organizmu. Szczytowa wydajność umysłowa w sporcie elektronicznym odgrywa kluczową rolę, dlatego to, co zawodnik zje na dwie godziny przed startem, będzie miało wpływ na późniejszą jakość gry. Ważne jest, aby zapewnić organizmowi równowagę pomiędzy białkami i węglowodanami, a także dostarczać składników wspierających pracę mózgu (świetnie sprawdzą się tutaj różnego rodzaju nasiona zawierające zdrowe kwasy tłuszczowe). Prawidłowym nawykiem żywieniowym są regularne śniadania, spożywanie posiłków co 2-3 godziny i wyeliminowanie z codziennej diety ciężkostrawnych pokarmów. Tuż przed rozpoczęciem zawodów warto postawić na lekkie przekąski: owoce lub batony energetyczne. Po konsultacji z lekarzem można pomyśleć również o wprowadzeniu dodatkowej suplementacji.
Zdrowie psychiczne
Jak wynika z badań przeprowadzonych przez Queensland University of Technology, w ramach których zbadano m.in. poziom stresu oraz wytrzymałość psychiczną zawodników, e-sportowcy i sportowcy tradycyjni powinni być traktowani tak samo, jeżeli chodzi o zagadnienia psychologii sportu. Gracze startujący w zawodach gamingowych stają przed takim samym problemem radzenia sobie ze stresem i jego skutkami, presją zwycięstwa czy doświadczeniem porażki, jak każdy inny sportowiec uprawiający klasyczne dziedziny sportu. W kwestii dbania o zdrowie psychiczne warto zwrócić uwagę także na to, że choć wiele badań dotyczących uzależnienia od gier wideo nie przeprowadzono na profesjonalnych drużynach e-sportowych, to e-sport był dotychczas kojarzony stereotypowo z uzależnieniem.
Przyszłość e-sportu
Przewiduje się, że w przyszłości e-sport może upodobnić się do klasycznych sportów, gdzie nad drużynami i zawodnikami czuwa cały sztab ludzi pomagających im przygotować się do zawodów. Choć na razie jest to kosztowne, to w Korei już istnieją specjalne, zaawansowane ośrodki, zwane prohouse, mieszczące od kilku do kilkunastu stanowisk komputerowych dla graczy. Można w nich skorzystać z pomocy fizjologów, trenerów osobistych, dietetyków, psychologów, a także z siłowni.
Wraz z popularyzacją platform rzeczywistości rozszerzonej i wirtualnej w dziedzinie e-sportu zaczęły pojawiać się gry VR, które często łączą intensywną aktywność fizyczną z immersją oraz rywalizacją typową dla gier. Wprowadzanie ruchu i wysiłku fizycznego bezpośrednio do dotychczas jedynie siedzącej sfery e-sportu stwarza możliwość zniwelowania liczby typowych kontuzji związanych z postawą siedzącą gamera i jeszcze większe upodobnienie się elektronicznego sportu do sportu tradycyjnego.
Źródła:
Tomasz Sahaj „Od rekreacji do e-sportowej profesjonalizacji. Kulturowo-społeczne aspekty gier elektronicznych”, Rocznik Lubuski Tom 47, cz. 2, 2021
Maciej Cypryński, „e-SPORT. Optymalizacja gracza”, 2018 (https://helion.pl/pobierz-fragment/esport/pdf)
https://www.redbull.com/pl-pl/jak-zadbac-o-zdrowe-treningi-w-esporcie
