Naukowcy alarmują: skala ostatnich zmian w całym systemie klimatycznym jest bezprecedensowa w odniesieniu do wielu tysięcy lat. Jeżeli nie ograniczymy emisji gazów cieplarnianych, skutki dla planety i ludzi mogą być katastrofalne. Wciąż jednak możemy temu zapobiec, jeśli zaczniemy działać natychmiast.
Opublikowane w raporcie United Science 2021 dane pokazują, że stężenie gazów cieplarnianych w atmosferze utrzymuje się na rekordowym poziomie. Ich ogromne ilości, które uwalniamy do atmosfery w wyniku spalania paliw kopalnych (węgla, ropy i gazu), transportu i wycinki lasów, doprowadzają do poważnych zmian klimatu. Skutki tego odczuwalne są już na wszystkich kontynentach, a szacuje się, że w ciągu najbliższych dziesięcioleci ich częstotliwość i intensywność może zwiększyć się jeszcze bardziej.
Skutki zmiany klimatu
Badania wyraźnie wskazują, że rozległe i gwałtowne zmiany w atmosferze, hydrosferze, kriosferze i biosferze, będące następstwem ocieplenia się atmosfery, oceanów i lądów, spowodowane zostały przez działalność człowieka. Do głównych skutków zmian klimatycznych można zaliczyć:
- Wzrost średniej globalnej temperatury powietrza. Według wspomnianego raportu United Science 2021 okres w latach 2014-2020 był najcieplejszym w historii obserwacji. W latach od 2017 do 2021 roku odnotowano, że średnia globalna temperatura powietrza była o 1,06-1,26 stopnia Celsjusza wyższa niż przed rewolucją przemysłową (XVIII w.).
- Wzrost poziomu mórz. W wyniku globalnego ocieplenia woda w morzach ociepla się i zajmuje więcej przestrzeni. Dodatkowo lodowce i ogromne pokrywy lodowe na Grenlandii i Antarktydzie topnieją szybciej, zasilając oceany większą ilością wody. Prowadzi to do podnoszenia się poziomu wody, co skutkuje zalaniem nisko położonych terenów przybrzeżnych, zwiększeniem ryzyka powodzi i erozją wybrzeża, a nawet kompletnym zalaniem niektórych wysp. W latach 1995-2019 poziom Bałtyku podniósł się od 5 do nawet 15 cm. WWF alarmuje, że jeśli poziom morza podniesie się o metr, to część Gdańska, Nowy Dwór Gdański oraz zachodnia część Elbląga i Gronowo Elbląskie zostaną zalane.
- Ekstremalne zjawiska pogodowe. Wyższa temperatura na Ziemi przyczynia się do większej częstotliwości występowania różnego rodzaju anomalii pogodowych oraz pożarów i powodzi. W Polsce coraz częściej pojawiają się huraganowe wiatry, gwałtowne burze, wezbrania sztormowe na południowym Bałtyku oraz rekordowe upały i nagłe uderzenia mrozu.
- Zmiana poziomu opadów. Konsekwencją zmian klimatycznych są również susze, ulewy lub gradobicia, które mogą doprowadzić do pogorszenia się jakości gleby, a także problemów z dostępem do wody pitnej i produkcją żywności.
- Zakwaszenie oceanów. Oceany wchłaniają około 25% produkowanego przez nas dwutlenku węgla. Zwiększona ilość CO2 w atmosferze oznacza większą jego ilość magazynowaną w morzach, co zaburza równowagę chemiczną oceanów i prowadzi do obniżenia pH wód. Kwasowe środowisko wodne jest szkodliwe dla życia wielu organizmów morskich, w szczególności tych budujących zewnętrzne szkielety i muszle (np. homarów, ostryg i koralowców).
- Zagrożenie dla bioróżnorodności. Zmiana klimatu wpływa na całe ekosystemy, w wyniku czego wiele gatunków roślin i zwierząt jest zagrożonych, a część z nich może wyginąć. Przykładem jest tu zamieranie raf koralowych – siedliska wielu organizmów morskich, dla których nawet niewielka zmiana temperatury wody jest katastrofalna.
- Problemy zdrowotne. Z powodu ocieplenia klimatu może wzrosnąć liczba zachorowań na choroby zakaźne, takie jak żółta febra, malaria, denga czy czikungunia. Choroby te przenoszone są przez niektóre komary pierwotnie zamieszkujące jedynie rejony tropikalne, jednak z powodu zmian klimatycznych obecnie część z nich żyje i rozmnaża się również w południowej Europie. Innymi zagrożeniami dla zdrowia mogą być częstsze choroby układu oddechowego i choroby serca, wynikające ze wzrostu temperatur powietrza i dużej wilgotności.
- Wzrost migracji. W wyniku zmian klimatycznych niektóre regiony świata stają się mniej przyjazne do życia dla ludzi, co wymusza migrację do innych miejsc, które są bezpieczniejsze do zamieszkania lub mają lepszy dostęp do wody i warunki do produkcji żywności. Co więcej, wzrost migracji można zaobserwować nie tylko u ludzi, ale również u zwierząt.
Wszystkie wymienione skutki zmian klimatu mają poważne konsekwencje dla środowiska naturalnego, ludzi i gospodarki. Warto podkreślić, że są one ze sobą powiązane i wzajemnie się nasilają.
Wpływ zmian klimatycznych na faunę, florę i krajobraz Ziemi
Zmieniający się klimat ma znaczący wpływ na życie wielu zwierząt. Te z nich, które nie są w stanie dostosować się do szybko zmieniających się warunków środowiskowych, stają się szczególnie narażone na wyginięcie. Zmiany klimatu zmuszają zwierzęta do przemieszczania się w poszukiwaniu bardziej odpowiednich warunków do życia, a migrowanie niektórych gatunków na dalsze odległości może prowadzić do zmniejszenia populacji. Zmieniają się także cykle życiowe zwierząt – wzrost temperatury skłania je do rozpoczęcia swoich cykli wcześniej, a w wyniku nierównomiernego rozwoju różnych gatunków zwierzęta nie są w stanie uzyskać dostępu do odpowiednich pokarmów lub partnerów, przez co spada ich populacja. Globalne ocieplenie ma negatywny wpływ na rozmnażanie się zwierząt – może zmniejszać ich płodność oraz powodować nieprawidłowy rozwój zarodków. W konsekwencji wszystko to prowadzi do zmniejszenia różnorodności biologicznej w świecie fauny.
Zagrożone są nie tylko zwierzęta, ale również rośliny. Wraz z podwyższającymi się temperaturami i zmiennością opadów zmieniają się warunki siedliskowe. Niektóre rośliny mogą nie poradzić sobie z takimi zmianami i będą wymierać, podczas gdy inne mogą przemieszczać się na północ lub na wyższe wysokości, aby znaleźć bardziej odpowiednie warunki siedliskowe. Zmianie ulegają także fazy wzrostu. Rośliny są zwykle związane z określonymi sezonami wzrostu i kwitnienia, które są częściowo uwarunkowane przez klimat. Wraz z wcześniejszym pojawianiem się wiosny i późniejszym nadejściem zimy, rośliny mogą zacząć wzrastać i kwitnąć w nieodpowiednim czasie, co negatywnie wpłynie na ich rozwój. Coraz częściej występujące susze, a co za tym idzie – brak wody, prowadzi do wysychania roślin i ograniczenia ich wzrostu, a pożary wiążą się z ryzykiem zniszczenia wielu siedlisk. Pod wpływem zmian klimatycznych skład chemiczny gleby również ulega zmianie, co nie pozostaje bez znaczenia dla rozwoju roślin.
Krajobraz Ziemi przeistacza się na wskutek zmian klimatu niemalże na naszych oczach. Na całym świecie wiele wysp i wybrzeży już zostało zalanych przez ocean lub jest zagrożonych utratą terenu z powodu podnoszenia się poziomu morza i erozji wybrzeża. Jednymi z terenów zagrożonych zniknięciem są Wyspy Marshalla lub Wyspy Salomona znajdujące się na Oceanie Spokojnym. Ekstremalne zjawiska pogodowe mogą natomiast powodować erozję gleby, zmiany krajobrazu czy zwiększone ryzyko lawin i osuwisk. Coraz częściej jesteśmy też świadkami katastrof ekologicznych.
W Polsce już możemy zaobserwować, że znikają sosny, świerki i wiele innych gatunków. Na powierzchni Bałtyku coraz częściej występują zakwity sinic, a ze względu na nieduże zasoby wodne naszemu krajowi w przyszłości mogą grozić regularnie występujące susze i stepowienie.
Wpływ zmian klimatycznych na człowieka i gospodarkę
Wraz z upływem czasu skutki zmian klimatu stają się coraz bardziej zauważalne i poważne, co podkreśla potrzebę pilnego działania na rzecz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i dostosowania się do zmieniającego się klimatu. Zmniejszenie emisji jest kluczowe, aby zatrzymać dalsze ocieplanie się klimatu. Wymaga to zmiany sposobu wytwarzania energii, zmiany sposobu transportu, zwiększenia efektywności energetycznej, a także zmiany sposobu produkcji i konsumpcji żywności. Konieczne jest podejmowanie działań adaptacyjnych w celu zapobiegania i minimalizowania negatywnych skutków zmian klimatu, a więc budowanie lepszej infrastruktury, tworzenie strategii planowania przestrzennego i zarządzania zasobami wody. Ważne jest działanie na poziomie międzynarodowym (np. Porozumienie paryskie), ponieważ zmiana klimatu jest problemem globalnym i wymaga współpracy między różnymi krajami i sektorami.
Jakie działania może podjąć pojedynczy człowiek, aby wpłynąć na ograniczenie skutków zmian klimatycznych?
Często błędnie zakładamy, że zmiana postępowania jednego człowieka nie zmieni całego świata, ale jeżeli każdy z nas wprowadzi właściwe działania na co dzień, będziemy w stanie realnie wpłynąć na poprawę kondycji naszej planety. Co możesz zatem zrobić?
Ogranicz indywidualną emisję gazów cieplarnianych, wybierając środki transportu emitujące mniej szkodliwych substancji. Przesiądź się na rower, transport publiczny lub samochód elektryczny. W domu ogranicz zużycie energii poprzez właściwą izolację budynków, stosowanie elektrooszczędnych urządzeń i oświetlenia LED oraz unikając marnowania energii. Zmniejsz zużycie wody, np. wybierając efektywne metody nawadniania roślin lub instalując oszczędne prysznice.
Kupując produkty, zwracaj uwagę na ich pochodzenie i sposób produkcji. Warto wybierać produkty ekologiczne, organiczne i fair trade, które nie wpływają negatywnie na środowisko naturalne oraz społeczeństwo. Postaw na recykling i ograniczanie odpadów – sięgaj po produkty, które można łatwo przetworzyć i odzyskać materiały oraz segreguj odpady. Ponadto ważne jest promowanie zmian w świadomości społecznej i zachęcanie ludzi do podejmowania działań na rzecz ochrony środowiska. Można to zrobić poprzez wolontariat w organizacji ekologicznej, udział w kampaniach społecznych, dzielenie się wiedzą czy dyskutowanie z bliskimi o sprawach związanych z klimatem.
Skutki zmiany klimatu są już widoczne i nieuniknione, a Ziemia daje nam wyraźny sygnał ostrzegawczy. I choć Elon Musk już planuje komercyjne loty w kosmos, powinniśmy zaopiekować się naszą planetą i bezzwłocznie podjąć niezbędne działania zarówno na poziomie jednostki, jak i na skalę globalną, aby w przyszłości życie na Ziemi wciąż było możliwe.
Źródła:
